- Katılım
- 10 Kas 2004
- Mesajlar
- 2,642
- Tepkime puanı
- 105
- Puanları
- 63
- Yaş
- 54
- Konum
- İstanbul
- Enst.
- Bağlama, Pa-80 ve Or-700 TR V1
Bağlama Tarihi
Orta Asya´dan Anadolu`ya
Anadolu müziğini hem felsefi ve kültürel, hem de müzikal açıdan bir enstrümanla ifade etmek istesek bu hiçkuşkusuz Bağlama olurdu.
Anadolu Halk Müziği sazları içinde "Telli-Tezeneli" sazlar sınıfına giren Bağlama, hem birçok ayrı boyda sazdan oluşan geniş bir ailenin genel adı, hem de bu ailenin bir ferdinin ismidir.
Bağlamayı tarihsel süreç içinde incelediğimizde, adı ilk olarak Dede Korkut hikayelerinde gecen Kopuz´a ulaşırız. Yaklaşık 2000 yıllık bir geçmişi olan ve birden çok telli saz türünü kapsayan kopuz, Orta Asya´daki Türk boyları tarafından kullanılmış ve yine onlar eliyle Anadolu´ya gelmiştir.
Orta Asyalı eski Türk kavimlerine ait inanç sistemi olan Şamanizm´e baktığımızda, bireyin toplum, doğa ve doğatüstü olaylarla ilişkisinde her bakımdan önemli işleve sahip bir ikili göze çarpar: Şaman ve Kopuz.
Kopuz eşliğinde Şaman tarafından özel ezgi ve sözlerle yönetilen danslı ayinler; şiir, müzik ve dansı da aşan mistik ve dini bir karaktere sahiptir. Müzik, şiir ve dansın; büyü, hekimlik, iyi ve kötü ruhlarla iletişim faaliyetiyle içiçe geçtiği bu ayinlerde şaman ve kopuzun işlevi, bireylerin mistik inançlarına kutsal bir misyonla aracılık etmektir.
Şamanizm'in dünya görüşü içerisinde merkezde yer alan kopuz kültürü, doğumdan ölüme dek her alanda, hastalıkların tedavisinden savaş meydanlarına kadar her insani etkinlikte söz sahibidir. Bugün elimizde olan bağlamanın atası da, yukarıda kısaca değinilen dünya görüşünün, kendisinde sese dönüştüğü ve yayla çalındığında «Iklığ» adını alan Kopuz'dur.
Su kabağını oyarak, ince bir deri gerip, sap eklemek ve at kılı teller geçirmek suretiyle kopuzun ilk formunu ortaya çıkartan bir estetik duyuş ve arayış; iletişimin kısıtlı olduğu sözlü kültür geleneği içerisinde, uzun,doğal ve serbest bir değişim ve gelişim sürecinden geçmiş; Anadolu ruh ve kültür potasının şimdiki şeklini verdiği bağlama ile de kültürel ve müzikal açıdan son haline ulaşmıştır.
Anadolu Kaynakları
Bağlamanın orta asya ve kopuz kökenli olduğu konusunda hemen tüm tarihçiler görüş birliğine varsa da yapılan arkeolojik kazılar, kopuzun kökeninin ise Doğu Akdeniz, Mezopotamya, ve Anadolu olabileceği savını da gündeme getirmiştir.
Yani bu düşünceye göre Bağlamanın atası Orta Asya kopuzu, kopuzun kökeni ise yine Mezopotamya, Doğu Akdeniz ve Anadolu`dur.
Arkeolojik bulgulara baktığımızda, Anadoluda Bağlama benzeri uzun saplı lutlara ilk olarak MÖ. 3 bine ait, Akad devri mühürlerde rastlanır. Yapılan kazılarda (özellikle MÖ. 2. binden başlayarak kullanıldığı sanılan) küçük yapıdaki uzun saplı lutlar, yine Doğu Akdeniz, Mezopotamya ve Anadoluda görülür.
Frigyalılar, Lidyalılar ve Urarturlarca da kullanıldığı bilinen Bağlama benzeri çalgıların Anadolu'da bulunan en eski örnekleri ise, MÖ. 1680-1375 tarihlerinde, Eski Hitit Dönemi'ne aittir. Geç Hitit Dönemi'ne ait çeşitli kabartma taş levhalar üzerinde de bu tip çalgılara rastlanır.
İngilizce luth adının, Arapça "el-ud"dan gelmesi; Endülüs kültürü aracılığıyla bu ismin Avrupa kültürüne geçtiği ve luth, lauta, lauda gibi adlara dönüştüğü ve bu evrim sürecinin günümüz gitarına kadar geldigi de düşünülürse; Anadolu, Mezopotamya ve Mısır üçgeninin uzun saplı lutların tarihinde önemli bir işleve sahip olduğu da daha bir belirginleşir.
Ayrıca gelecekte yapılacak araştırmalar kopuzun kökenininin tarih öncesi Anadolu lutları olup olmadığı sorusuna da ışık tutacaktır.
Yerelden Ulusala
Tarihsel süreç içinde ırızva, bozuk, bulgari, dutar gibi isimler taşıyan bağlama ailesi için Anadolu`da bugüne dek gerek tel sayısına: "ikitelli", "üçtelli""onikitelli" gibi; gerek boy ve akorduna: cura, çöğür, bağlama, bozuk, tambura; gerekse mekansal özelliğine göre: divan sazı, meydan sazı gibi isimlendirmelere rastlanır.
Bugün ise binlerce yıllık teknik, kültürel ve müzikal birikimi ile bağlama, özellikle Anadolu´da gelişen zengin otantik tavır ve düzen(akort) çeşitliliği, değişik formdaki geniş ailesi, tezene ve el ile çalış tekniği ile çok yönlü bir icra ve ifade birikimine ulaşmıştır.
Orta Asya´dan Anadolu`ya
Anadolu müziğini hem felsefi ve kültürel, hem de müzikal açıdan bir enstrümanla ifade etmek istesek bu hiçkuşkusuz Bağlama olurdu.
Anadolu Halk Müziği sazları içinde "Telli-Tezeneli" sazlar sınıfına giren Bağlama, hem birçok ayrı boyda sazdan oluşan geniş bir ailenin genel adı, hem de bu ailenin bir ferdinin ismidir.
Bağlamayı tarihsel süreç içinde incelediğimizde, adı ilk olarak Dede Korkut hikayelerinde gecen Kopuz´a ulaşırız. Yaklaşık 2000 yıllık bir geçmişi olan ve birden çok telli saz türünü kapsayan kopuz, Orta Asya´daki Türk boyları tarafından kullanılmış ve yine onlar eliyle Anadolu´ya gelmiştir.
Orta Asyalı eski Türk kavimlerine ait inanç sistemi olan Şamanizm´e baktığımızda, bireyin toplum, doğa ve doğatüstü olaylarla ilişkisinde her bakımdan önemli işleve sahip bir ikili göze çarpar: Şaman ve Kopuz.
Kopuz eşliğinde Şaman tarafından özel ezgi ve sözlerle yönetilen danslı ayinler; şiir, müzik ve dansı da aşan mistik ve dini bir karaktere sahiptir. Müzik, şiir ve dansın; büyü, hekimlik, iyi ve kötü ruhlarla iletişim faaliyetiyle içiçe geçtiği bu ayinlerde şaman ve kopuzun işlevi, bireylerin mistik inançlarına kutsal bir misyonla aracılık etmektir.
Şamanizm'in dünya görüşü içerisinde merkezde yer alan kopuz kültürü, doğumdan ölüme dek her alanda, hastalıkların tedavisinden savaş meydanlarına kadar her insani etkinlikte söz sahibidir. Bugün elimizde olan bağlamanın atası da, yukarıda kısaca değinilen dünya görüşünün, kendisinde sese dönüştüğü ve yayla çalındığında «Iklığ» adını alan Kopuz'dur.
Su kabağını oyarak, ince bir deri gerip, sap eklemek ve at kılı teller geçirmek suretiyle kopuzun ilk formunu ortaya çıkartan bir estetik duyuş ve arayış; iletişimin kısıtlı olduğu sözlü kültür geleneği içerisinde, uzun,doğal ve serbest bir değişim ve gelişim sürecinden geçmiş; Anadolu ruh ve kültür potasının şimdiki şeklini verdiği bağlama ile de kültürel ve müzikal açıdan son haline ulaşmıştır.
Anadolu Kaynakları
Bağlamanın orta asya ve kopuz kökenli olduğu konusunda hemen tüm tarihçiler görüş birliğine varsa da yapılan arkeolojik kazılar, kopuzun kökeninin ise Doğu Akdeniz, Mezopotamya, ve Anadolu olabileceği savını da gündeme getirmiştir.
Yani bu düşünceye göre Bağlamanın atası Orta Asya kopuzu, kopuzun kökeni ise yine Mezopotamya, Doğu Akdeniz ve Anadolu`dur.
Arkeolojik bulgulara baktığımızda, Anadoluda Bağlama benzeri uzun saplı lutlara ilk olarak MÖ. 3 bine ait, Akad devri mühürlerde rastlanır. Yapılan kazılarda (özellikle MÖ. 2. binden başlayarak kullanıldığı sanılan) küçük yapıdaki uzun saplı lutlar, yine Doğu Akdeniz, Mezopotamya ve Anadoluda görülür.
Frigyalılar, Lidyalılar ve Urarturlarca da kullanıldığı bilinen Bağlama benzeri çalgıların Anadolu'da bulunan en eski örnekleri ise, MÖ. 1680-1375 tarihlerinde, Eski Hitit Dönemi'ne aittir. Geç Hitit Dönemi'ne ait çeşitli kabartma taş levhalar üzerinde de bu tip çalgılara rastlanır.
İngilizce luth adının, Arapça "el-ud"dan gelmesi; Endülüs kültürü aracılığıyla bu ismin Avrupa kültürüne geçtiği ve luth, lauta, lauda gibi adlara dönüştüğü ve bu evrim sürecinin günümüz gitarına kadar geldigi de düşünülürse; Anadolu, Mezopotamya ve Mısır üçgeninin uzun saplı lutların tarihinde önemli bir işleve sahip olduğu da daha bir belirginleşir.
Ayrıca gelecekte yapılacak araştırmalar kopuzun kökenininin tarih öncesi Anadolu lutları olup olmadığı sorusuna da ışık tutacaktır.
Yerelden Ulusala
Tarihsel süreç içinde ırızva, bozuk, bulgari, dutar gibi isimler taşıyan bağlama ailesi için Anadolu`da bugüne dek gerek tel sayısına: "ikitelli", "üçtelli""onikitelli" gibi; gerek boy ve akorduna: cura, çöğür, bağlama, bozuk, tambura; gerekse mekansal özelliğine göre: divan sazı, meydan sazı gibi isimlendirmelere rastlanır.
Bugün ise binlerce yıllık teknik, kültürel ve müzikal birikimi ile bağlama, özellikle Anadolu´da gelişen zengin otantik tavır ve düzen(akort) çeşitliliği, değişik formdaki geniş ailesi, tezene ve el ile çalış tekniği ile çok yönlü bir icra ve ifade birikimine ulaşmıştır.
